 |
| Newgrange. |
Ostatnio przypomniało mi się
miejsce, które odwiedziłem z przyjaciółmi w 2017 roku. Zastanowiło mnie, czy wiedząc z jak starą budowlą miałem do czynienia, znajdę ją w Internecie. Spróbowałem wyszukać więc frazę The
oldest buildings (ang. Najstarsze
budynki). Pierwsze zdjęcie, jakie się wyświetliło przedstawiało piramidę z
Gizy – największa z nich jest datowana na około 2560 r p.n.e. Spróbowałem wyszukać
inną frazę – The oldest monuments (ang.
Najstarsze Monumenty/Zabytki).
Pierwszy obrazem było z kolei Stonehenge w Anglii, datowane na około 2900 r
p.n.e.. Ale już wśród dalszych wyszukiwani pojawił się obiekt, który mnie
interesował i przebija wiekiem dwa wcześniejsze – mowa o irlandzkim Newgrange,
datowanym na około 3200 r p.n.e.!
Wróćmy na chwilę do 1699 roku, do
leżącego we wschodniej Irlandii, w dolinie rzeki Boyne (irl. Abhainn na Bóinne) hrabstwa Meath. Charles Campbell, właściciel terenu, na którym znajduje się
monument, nakazał swoim ludziom pozyskać kamień do budowy. Robotnicy natrafili na
wzgórze, w którym znaleźli długi korytarz, początkowo uznając go za jaskinię.
Wkrótce obiekt przykuł uwagę kolekcjonerów sztuki. W korytarzu znaleziono ludzkie szczątki, kości zwierząt, neolityczne koraliki, kościane narzędzia
i kawałki szkła. XVIII wiek przyniósł dokładniejsze przebadanie terenu,
skatalogowanie wszystkich kamieni, które pozostały oraz rzeźb. Zaczęto snuć różne teorie. Niektóre z nich zakładały, że monument powstał w epoce
brązu, inne że dopiero w średniowieczu. Pojawiały się twierdzenia, że rdzenne
ludy Irlandii nie potrafiłyby wznieść tak wielkiego monumentu. Niektórzy
twierdzili nawet, iż Newgrange jest dziełem… Starożytnych Egipcjan. Inna z tez
przypisywała budowlę wikingom, którzy najeżdżali te tereny od VIII wieku. Jednak
wikingowie łączą się z obiektem w inny sposób. W IX wieku monument został
splądrowany, co pokrywa się z czasem wikińskich najazdów. Newgrange w obecnym
kształcie zostało odbudowane po wykopaliskach z drugiej połowy XX wieku. Warto
tu zaznaczyć, że kamienie otaczające wejście nie są oryginalne i nie
stanowiły pierwotnego elementu budowli.
 |
| Wejście do grobowca. |
Newgrange było używane jako
grobowiec lub miejsce kultu przez wiele wieków. Wokół niego znaleziono
ślady pochodzące z epoki żelaza, inne utworzone kręgi, a także drobne
przedmioty (najbardziej egzotycznym z nich jest naszyjnik wykonany z rzymskich
monet). Później zostało jednak na kilkanaście stuleci zapomniane. Szczątki
zwierząt, które znaleziono w środku również pochodzą z różnych epok – dla
przykładu, kości królików nie mogą być starsze niż 800 lat, gdyż te zwierzęta
zostały sprowadzone do Irlandii dopiero w XIII wieku.
Newgrange (irl. Sí an Bhrú) nie jest jedynym grobowcem w okolicy. Wchodzi w skład kompleksu
neolitycznych budowli zwanych Brú na
Bóinne, które znajdują się w dolinie Boyne. Inne kurhany należące do
kompleksu to Dowth (irl. Dubhadh)
oraz Knowth (irl. Cnobha). Ponadto w
pobliżu znajduje się ponad trzydzieści innych kopców, wiele śladów osad
ludzkich, menhirów i kamiennych kręgów. Brú na Bóinne zostało wpisane na listę
światowego dziedzictwa UNESCO w 1993 roku.
Newgrane jest wielkim owalnym grobowcem o średnicy około 80 metrów (średnica waha się od 76 do 85 metrów) i wysokości
12 metrów. Zbudowany został jako warstwowy kopiec, w którym naprzemiennie
ułożono glinę wydobytą z rzeki, ziemię oraz kamienie. Materiał, który
posłużył do budowli kurhanu pochodził z pobliskiej rzeki Boyne, ze wschodniego
wybrzeża Irlandii a nawet z gór takich jak Mourne (ciemniejszy granodiorit)
czy Wicklow (biały kwarc) - oba pasma górskie oddalone są od Newgrange o około 100
kilometrów. Transport z tak odległych miejsc mógł się odbywać zapewne drogą
wodną. Boczne ściany to mury zbudowane z ciasno ułożonych i uszczelnionych
kamieni, podczas gdy pokrywa kopca jest warstwą ziemi porośniętą trawą. Warto
zaznaczyć, że sklepienie zostało tak szczelnie zbudowane, iż nawet po pięciu
tysiącleciach nie przepuszcza wody deszczowej do znajdujących się w środku
komór. Wejście do kurhanu jest skierowane na południowy wschód. Do środka
prowadzi korytarz długi na 19 metrów który kończy się rozgałęzieniem w stronę trzech
komór grobowych. Ściany pomieszczeń wykonane są z wielkich kamiennych płyt
wysokie na około półtorej metra. Wagę wszystkich kamieni użytych do budowli Newgrange szacuje się na ponad 100.000 ton. Wiele kamieni jest zdobionych wzorami spiralnymi (tzw. Triskeliony celtyckie, czyli kilka warstw zakręconych wokół siebie wirów), falistymi liniami i wydrążonymi otworami. Archeolodzy przychylają się do tezy, iż większość wzorów powstała na kamieniach przed ich
transportem. Sposób budowy monumentu przypomina wiele innych obiektów zarówno z
Irlandii jak i spoza wyspy, np. kamienne konstrukcje w Carrowmore… Ale to już temat
na inny dzień.
 |
| Newgrange widziane z południowego brzegu rzeki Boyne. |
Wracając do Newgrange muszę
stwierdzić, że niestety nie ma zgodności co do tego, w jakim celu zbudowano
monument. Domniemane komory grobowe i ludzkie szczątki wskazują na fakt, iż
rzeczywiście było to kurhan. Podczas mojej wizyty w Newgrange przewodnik
powiedział, że po wejściu do środka nie wolno robić zdjęć, by nie zakłócać spokoju
zmarłych. Tak więc to przekonanie jest ciągle żywe wśród ludzi. Są jednak i
inne teorie. Celtowie wierzyli, że Sí an
Bhrú było domeną ich głównego bóstwa, Dagdy. Wspominałem również, że
wyjście grobowca jest skierowane na południowy wschód. W dniu przesilenia
zimowego, dwa dni wcześniej oraz dwa dni później, przed godziną 9:00 światło
słoneczne wpada przez otwór nad wejściem i dociera do komnaty na samym końcu
korytarza, rozświetlając ostatnią komorę na około kwadrans. Pierwszy raz
zjawisko to zostało zauważone podczas prac wykopaliskowych 21 grudnia 1967
przez profesora Michaela J. O’Kelly’ego. Tak więc prehistoryczni budowniczy
mieli znakomitą znajomość astronomii i potrafili dostosować budowlę do roku
słonecznego. Czy był to więc grobowiec, siedziba bogów a może obserwatorium
astronomicznym? A może konstrukcja w założeniu jej twórców łączyła te wszystkie
funkcje? Wykluczyć na pewno można budowę do celów mieszkalnych, gdyż wnętrze jest naprawdę ciemne, a sklepienia tuneli i komór nie są okopcone. Na bazie
tego można stwierdzić w środku nie rozpalano ognia, ani nie przygotowywano
posiłków.
Chciałbym jeszcze przytoczyć
ciekawe spostrzeżenia profesora O’Kelly’ego, który w jako pierwszy po tysiącach
lat zaobserwował rozświetlenie wnętrza Newgrange w dniu przesilenia zimowego[1]
Byłem tam całkowicie sam. Na drodze nie było żadnej żywej duszy. Kiedy
wchodziłem do grobowca, wiedziałem, że jest szansa zobaczenia wschodu słońca,
ponieważ tego dnia niebo było czyste.
Słońce wstało za rzeką Boyne
i po czterech minutach pierwsze promienie wpadły przez otwór nad wejściem do
grobowca:
Byłem dosłownie oszołomiony. Snop światła był cienki jak ołówek i
zaczął rozszerzać się do sześciu cali. Od podłogi odbijało się tyle światła, że
mogłem chodzić w środku bez lampy i unikać uderzenia się o kamienie. Było tak
jasno, że mogłem zobaczyć sklepienie dwadzieścia stóp nad sobą. Spodziewałem
się usłyszeć głos albo poczuć chłodną dłoń na moim ramieniu, ale panowała tylko
cisza. A potem, po kilkunastu minutach promień światła zwęził się, gdy słońce
przesunęło się na zachód i znów zapadła ciemność.
Profesor Kelly wracał co roku do
Newgrange, by obserwować przesilenie. Utwierdził się w
przekonaniu, że otwór nad wejściem został zaprojektowany celowo, by rozświetlać
ostatnią komorę w tym szczególnym czasie. Starożytni budowniczowie musieli
przez wiele lat obserwować wschód słońca w dniu przesilenia, by ustalić, pod
jakim kątem będą padać promienie słońca, by mogły wpadać dokładnie do wąskiego otworu
umieszczonego 180 centymetrów nad gruntem. To niesamowite osiągnięcie, biorąc
pod uwagę, że płyty, z których zbudowano korytarz i otwór nad jego wejściem ważą około
tony.
 |
| Spacer dookoła monumentu. |
Wszystkim, którzy mają okazję
odwiedzić Irlandię polecam zawitac do tego magicznego miejsca. Na trasie
należy wypatrywać znaków z napisem Brú na Bóinne - Newgrange Monument.
I już na sam koniec podziękowania
dla moich przyjaciół, za podzielenie się zdjęciami z Newgrange J
