Danevirke - Wielki Mur Duński

Źródło obrazka: https://blenderartists.org/t/medieval-wall-danevirke/581225, 

data odczytu: 27.05.2019.

O Wielkim Murze Chińskim każdy zapewne słyszał. Większość z Was zna pewnie i Mur Hadriana zbudowany w Brytanii za czasów Cesarstwa Rzymskiego. O wiele mniej znany jest za to mur wzniesiony przez wikingów – Danevirke.

Danevirke, czyli Dzieło Duńczyków, to system murów i fortyfikacji wzniesiony między VIII a XII wiekiem naszej ery. Jego zadaniem była ochrona półwyspu Jutlandzkiego (kontynentalnych terenów Danii) przed najazdami z południa. Najdłuższy odcinek mierzył ponad 30 kilometrów. Może się to wydawać mało w porównaniu ze wspomnianym Murem Hadriana o długości 117 kilometrów. Należy jednak zaznaczyć, że został wybudowany w jednej z najwęższych części półwyspu, między Zatoką Schlei (Morze Bałtyckie) a Zatoką Husum (Morze Północne) której szerokość wynosi około 50 kilometrów. Mur wznosił się na wschód od rzeki Treene (obecnie Niemcy). Tereny na zachód były nieprzebytymi mokradłami, co stanowiło naturalną ochronę przed atakami obcych wojsk.

Źródło obrazka: https://whc.unesco.org/en/list/1553, 

data odczytu: 27.06.2019.

Fortyfikacje duńskie w regionie Szlezwiku zaczęły powstawać już w VI wieku n.e., jednak pierwszy odcinek muru, który stał się podwalinami Danevirke, powstał w 737 roku. Był to wał ziemny z drewnianą palisadą o długości ponad 7 kilometrów. , w formie wału z palisadą, postawiono w 737 r n.e. Przypuszcza się, że fortyfikacja mogła zostać zbudowana z rozkazu duńskiego króla Angantyra (znanego w łacińskiej literaturze pod imieniem Ongendus). Danevirke mógł bronić jego włości przed Słowianami Połabskimi lub Frankami dowodzonymi przez Karola Młota (O walkach Franków z Fryzyjczykami wspominałem przy okazji historii świętego Bonifacego). Sto lat później król Godfred zapragnął rozbudować fortyfikację i lepiej zabezpieczyć południe Danii. Kroniki podają, iż mur można było przekroczyć tylko w jednym miejscu  - przez bramę w miejscowości Hedeby. Umocniwszy obronę swojego kraju Godfred wyruszył w 808 roku na Słowian Połabskich. Gdy złupił ich tereny wrócił do Danii. Ze zrabowanych bogactw ufundował nowe fortyfikacje, które leżały bardziej na południe i posiadały głębszą fosę  – część muru została nazwana Kovirke (nord. Krowie Dzieło - zapewne do jego budowy wykorzystano siłę pociągową bydła). Nowy mur miał przede wszystkim powstrzymać odwet ze strony pokonanych Słowian. Godfred nie poprzestał na jednej wojnie. Dwa lata później zaatakował Fryzję, która już wchodziła w skład kraju Franków. Być może był to atak odwetowy za zajęcie Fryzji przez Karola Młota oraz zniszczenie przez Karola Wielkiego świętego dębu Irminsul.

Kronikarz Arild Hvitfeldt pisał, iż  Gorm Stary, uważany za pierwszego historycznego króla Danii, miał za namową swojej żony Thyry ściągnąć budowniczych z całej Danii i umocnić fortyfikacje ok. 940 roku. Kolejne prace budowlane przy Danevirke miały miejsce w 968 roku. Dobudowano ponad 14 kilometrów fortyfikacji, które sięgały prawie do rzeki Treene. Umocniono wtedy także i pierwsze, ziemne odcinki muru.

Królowa Thyra doglądająca rozbudowy muru Danevirke.

Źródło obrazka: https://norse-mythology.net/dannevirke-the-viking-wall-across-denmark/, 

data odczytu: 27.06.2019.

W 973 roku po śmierci Cesarza Niemieckiego Ottona I król duński Harald Sinozęby najechał północną Germanię. Rok później Otton II postanowił wyruszyć na wyprawę odwetową. Wojska niemieckie otrzymały posiłki zarówno z Fryzji, jak i od plemion Słowiańskich (zapewne Połabskich). Ponadto, Otton II mógł dysponować oddziałem wikingów, bowiem to właśnie w jego wojsku militarną karierę zaczynał Olaf Tryggvason, ten sam, który miał przyjąć chrzest na wyspieSkellig a następnie zostać królem Norwegii. Cesarska armia składała się głównie z piechoty, a tereny na południe od Danevirke były wyniszczone najazdem Sinozębego. Niemcy spróbowali zdobyć mur, jednak konnica nie zapewniała im przewagi podczas oblężenia i szturm nie powiódł się. Doszło do kontrataku i Otton został odparty od muru. W obozie Duńczyków panowała radość po zwycięstwie, a na Danevirke pojawili się już nawet skaldowie, opiewający zwycięski bój. Niestety, doszło do kłótni między Sinozębym a jednym z jego sojuszników, norweskim jarlem Haakonem. Podczas gdy król Danii chciał bronić muru i odpierać następne ataki z niego, Haakon uważał, że Niemcy ściągną machiny oblężnicze. Uważając, że bezczynne czekanie na wałach nie przyniesie mu sławy, a może ściągnąć tylko gniew Ottona, norweski jarl wypowiedział posłuszeństwo Danii i wraz ze swoimi oddziałami opuścił region. Sinozęby nie dysponując zbyt dużymi siłami do obrony Danevirke wycofał się do ufortyfikowanego Hedeby. Do Ottona uśmiechnęło się szczęście – bez problemu przekroczył mur a jego ciężka jazda dogoniła Duńczyków i rozgromiła ich. Mur został przejęty przez Cesarstwo Niemieckie, fortyfikacje skierowane w stronę Półwyspu Jutlandzkiego, a Sinozęby zmuszony został do płacenia trybutu. Względny pokój trwał przez dziewięć lat, kiedy to w 983 roku wybuchło powstanie Słowian Połabskich. Duńczycy poparli ich, wykorzystali także sytuację i odbili mur.

Źródło obrazka: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Danevirke,_Valdemar%27s_Wall.jpg, 

data odczytu: 27.06.2019.

Następna rozbudowa przypadła na XI wiek. Zbudowano wtedy dodatkową palisadę. Ostatnia modernizacja w średniowieczu przypadła na rządy króla Waldemara Wielkiego (1146-1157), który kazał obmurować Danevirke cegłą.

Wysokość wszystkich murów wybudowanych na przestrzeni tych kilku stuleci waha się od 4 do 6 metrów. Główną część stanowi wał nazywany Østervold (nord. Wschodni Wał), który chroni półwysep Svanso (dan. Półwysep Łabędzi), obecnie znajdujący się na terenie Niemiec i nazywany Schwansen.

Historyk Henning Hellmuth Andersen wysunął tezę, jakoby fosa, która poprzedzała mury, miała być kanałem łączącym Morze Bałtyckie i Morze Norweskie. Tym sposobem oprócz funkcji militarnej Danevirke pełniłoby rolę drogi morskiej, skracając podróż dookoła półwyspu Jutlandzkiego i pozwalając małym łodziom przepłynąć w linii prostej z Hedeby do Husum.

30 czerwca 2018 roku mury Danevirke zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO, jak największa budowla średniowiecznej Skandynawii, co na pewno przyczyni się do rozpromowania tego zabytku.  

Źródło obrazka: https://en.wikipedia.org/wiki/Danevirke, 

data odczytu: 27.06.2019.