Gaik

Gaik
ChatGPT

Chrześcijaństwo zaadaptowało wiele świąt starszych religii, nie mogąc ich skutecznie wyplenić ze świadomości ludzkiej. Nie chodzi tylko o symbolikę, ale także o daty, gdzie w miejsce starych obrzędów, wprowadzano nowe, często dopisując im inne znaczenie. Niektóre jednak w takiej formie reliktowej przetrwały do naszych czasów. Takim świętem może być Gaik, który omówimy sobie dzisiaj.

Gaik obchodzono o obchodzi się dalej wiosną, na powitanie nowej pory roku. Obchody następowały najczęściej po paleniu lub topieniu Marzanny. Zniszczenie kukły miał odgonić zimę, natomiast wszystko co związane z Gaikiem służyło budzeniu przyrody do życia. Obnoszono po miejscowości rośliny lub gałązki drzew, a niekiedy i całe małe drzewko, zdobione wstążkami, pisankami, dzwoneczkami, niekiedy też z laleczką, symbolizującą królową wiosny, która miała zastąpić panowanie Marzanny. Obchodzono domy wszystkich mieszkańców, składając im życzenia, a w zamian otrzymując poczęstunki, czym ten zwyczaj może kojarzyć się z kolędowaniem.

Topienie Marzanny
Gemini

Nazwa jest zdrobnieniem słowa gaj, gdyż dawniej związana była ze świętymi gajami. W dawnych wiekach lasy pełniły rolę świątyń, związane z nimi były liczne wierzenia, rytuały i przesądy. Gajenie sprowadzało się do wyznaczania takiej świętej ziemi, najczęściej poprzez oznakowanie jej granic tak zwanymi kiczkami, czyli witkami z brzeziny tudzież rokiciny. Tak odgrodzonego terenu nie wolno było naruszyć niepowołanym osobom, dla przykładu, obcym spoza lokalnej społeczności.

Obecnie, w miejscowościach w której Gaik przetrwał, nie ma jednej wspólnej daty dla obchodzenia tego święta. Wskazuje się terminy od czwartej niedzieli Wielkiego Postu, przez wtorek po Lanym Poniedziałku, aż po pierwszą wypadającą w maju. Miejscem kulminacyjnym dla obrzędów jest udekorowany Majowy Słup (zwanego także Drzewem Majowym, Maikiem lub także Gaikiem), wokół którego zbiera się społeczność, świętuje, bawi i śpiewa.

Majowy Słup
Gemini

Na samo koniec tradycyjnie chciałbym zachęcić do polubienia mojego profilu na Facebooku, a także do udostępniania moich artykułów, bym mógł dotrzeć do szerszego grona Czytelników. A jeśli jesteś w stanie wesprzeć mojego bloga finansowo, zapraszam do dołączenia do grona Patronów, wzorem Piotra Brachowicza. A już zupełnie kończąc… Wypatrujcie nowości, na kanale na Youtube :)

Margygie i Havmannowie

 

Margygia
ChatGPT

Wierzenia związane z morzem są tak bezkresne jak ocean. Wiele razy zanurzaliśmy się już na blogu w opowieści o głębinach, poznając jej mieszkańców. Dziś wrócimy w morską toń, by spotkać kolejne istoty wywodzące się ze skandynawskiego folkloru, ale jakże podobne to stworzeń znanych z innych zakątków świata.

Pierwszą rasę, o której powiemy sobie dziś kilka słów, są Márgygie (nord. Márgygr – Morskie Olbrzymki). Istoty te mają rybi ogon i ciało kobiety, czym podobne są do powszechnie znanych z różnych wierzeń syren. Co jednak może je odróżniać, to o wiele większy rozmiar, długie szpony, błony między palcami, końskie uszy i ostre kły. Uważa się, że mogły mieć także szkaradne, wedle standardów piękna, twarze. Z natury bliżej im było do potworów, które gubiły marynarze, niczym te spotkane przez Odyseusza, niż do uczuciowej istoty z legendy o Warsie i Sawie. Często pojawiały się wraz z nadciągającym sztormem. Kołysały statkami lub wyciągały marynarzy za burtę.

Jedną z tych istot miał spotkać sam norweski król, Olaf Tryggvason. Władca musiał walczyć o życie i ostatecznie zabił Márgygię. W pochodzącym z XIII wieku utworze Lustro Królów przytaczane są bardziej szczegółowe opisy tych stworzeń. Miały mieć małe czoła, nienaturalnie duże usta, ramiona oraz sutki oraz pomarszczone policzki. Widywane miały być zwłaszcza przy burzowej pogodzie pomiędzy Islandią oraz Grenlandią. Być może początek ich legendy stanowiły pierwsze spotkania z fokami, morsami lub krowami morskimi, ponieważ niektóre elementy opisów są podobne do tych zwierząt, jednak inne, jak o długich ramionach zakończonych szponami, już nie.

Havmann
ChatGPT

Ich męskimi odpowiednikami byli Havmannowie (nord. Havmann – Morski Mężyzna), przypominający greckich trytonów. Czasami uważano, iż pomimo posiadania szerokiego, muskularnego torsu, brakowało im ramion. Cechowały się długimi włosami i brodą. Mogły być znane też pod nazwą Marmennilli, chociaż niektórzy uważają, iż byli to ich dalecy, mniejsi krewni, którzy mieli zdolność przepowiadania przyszłości. Wieszczenie odbywało się najczęściej w formie rymowanych utworów. Ponadto, potrafiły odwdzięczyć się za dobre traktowanie. Jeśli ofiarowywało im się sowity posiłek, zapewniały rybakom dobry połów.

Wierzenia w Márgygie przetrwały próbę czasu i chrystianizację. To na podaniach o tych morskich stworzeniach oparł fabułę Hans Christian Andersen, pisząc Małą Syrenkę (duń. Den Lille Havfrue, czyli dosłownie Mała Morska Dama).

Na samo koniec tradycyjnie chciałbym zachęcić do polubienia mojego profilu na Facebooku, a także do udostępniania moich artykułów, bym mógł dotrzeć do szerszego grona Czytelników. A jeśli jesteś w stanie wesprzeć mojego bloga finansowo, zapraszam do dołączenia do grona Patronów, wzorem Piotra Brachowicza.