Mieszko I - Walki na wszystkich frontach

Źródło obrazka: https://pl.pinterest.com/pin/385480049329586444/?lp=true,
data odczytu: 20.11.2019.

Po pokonaniu Hodona Mieszko i jego przeciwnik zostali wezwani przed oblicze Ottona I. Zawarto rozejm, na mocy którego Polanie zachowali Pomorze. Warunkiem było jednak, by jego syn, Bolesław, pozostał na cesarskim dworze w roli zakładnika. Cesarz zmarł w tym samym roku, co dało okazję Bolesławowi wrócić (lub według niektórych źródeł uciec) z powrotem do Polski.

Nowy cesarz, Otton II, nie mógł liczyć na poparcie Piastów. Zarówno władca Polski jak i Czech zawarli sojusz z Henrykiem Kłótnikiem z Bawarii, który rywalizował z Ottonem. Niestety, opozycja przeciwko nowemu cesarzowi nie okazała się silna. Otton uwięził Henryka Kłótnika, równocześnie pokonując króla czeskiego, Bolesława II Pobożnego. Ponadto w 977 roku umarła Dobrawa, żona Mieszka, co osłabiło sojusz Polski z Czechami, jej ojczystym krajem.

Następny ruch Ottona wymierzony był w państwo Piastów. W 979 roku najechał on Wielkopolskę. Mieszko spodziewał się ataku – poprzedziło go umocnienie grodów w Gieczu i Ostrowie Lednickim. Wojna prawdopodobnie przebiegała pomyślnie dla Polan. Kronika Gesta pontificum Cameracensium (łac. Rzecz o biskupach z Cambresis) podaje, iż w grudniu tego samego roku Otton wrócił do Cesarstwa pokonany. Warunkiem pokoju było poślubienie w 980 roku przez Mieszka Ody, córki Dytryka, margrabiego Marchii Północnej. Oda w tym czasie była zakonnicą w klasztorze św. Wawrzyńca w Kalbe, jednak sam papież wyraził zgodę, by mogła z niego wystąpić i wejść w związek małżeński. Kronikarz Thietmar wspomina także, że w tym samym roku do Niemiec wróciło wielu jeńców z terenów Wielkopolski, co mogło być jednym z punktów rozejmu. Istnienie jednak inna hipoteza, jakoby działania wojenne Niemiec nie były wymierzone bezpośrednio w Polskę, a w Słowian Połabskich, a sam ślub z Odą miał zakończyć koniec sojuszu z Henrykiem Kłótnikiem i wyrazić poparcie Mieszka dla Ottona II. Niezależnie od teorii, którą uznamy za prawdziwą, pokój między oboma państwami został zawarty.

Ostrów Lednicki
Źródło obrazka: https://medievalheritage.eu/pl/strona-glowna/zabytki/polska/ostrow-lednicki/,
data odczytu: 20.11.2019.

Koniec walk z Cesarstwem pozwolił Mieszkowi skierować siły w inną stronę – na północ. Z początkiem lat 80. IX wieku Polska wsparła Szwecję z walkach z Danią. Sojusz przypieczętowany został małżeństwem córki Mieszka, Świętosławy ze szwedzkim królem Erykiem gdzieś pomiędzy 980 a 984 rokiem. Koalicja wojsk miała pokonać Duńczyków w 985 roku, a szwedzki władca zyskał przydomek Segersäll (szw. Zwycięski). Być może to z czasów tego sojuszu pochodzili wikingowie, którzy służyli w drużynie Mieszka I – ślady ich obecności można znaleźć na Pomorzu i w grodach całej Wielkopolski.

Wróćmy na chwilę do lat 70. X wieku. Mniej więcej w tym czasie Mieszko I miał zająć ziemię sandomierską oraz prawdopodobnie Grody Czerwieńskie zamieszkane przez plemię Lędzian. Do dziś historycy toczą spory, jak rozległe mogły to być ziemie. Kronikarz Nestor z Kijowa w swoim dziele Powieść Minionych Lat wspomina, iż w 981 roku książę kijowski Włodzimierz Wielki odbił Grody Czerwieńskie, należące do Lachów (Polan). W ich skład na pewno wchodził Przemyśl, Chełm i Czerwień (obecnie wieś Czermno). Niektórzy uważają, że Nestor mylnie mógł nazwać Lachami plemię Lędzian a nawet Czechów.

Kwestią sporną jest także, jak długo Grody Czerwieńskie pozostały pod panowaniem Mieszka. Wymienię dwie główne teorie. Pierwsza z nich, jak wspomniałem wcześniej, wskazuje, iż ziemie te zostały zajęte w latach 70. X wieku. W krótkim czasie później Ruś Kijowska miała odbić Grody. Druga hipoteza zakłada, iż należały do państwa Polan od 955 roku, kiedy to ojciec Mieszka, Siemomysł był jeszcze władcą. Ziemie miały zostać wtedy odebrane Węgrom, którzy byli osłabieni po bitwie nad rzeką Lech.

Otton III
Źródło obrazka: https://pl.wikipedia.org/wiki/Otton_III_(cesarz_rzymski)#/media/Plik:Meister_der_Reichenauer_Schule_002.jpg,
data odczytu: 20.11.2019.

7 grudnia roku 983 zmarł cesarz, a nowym władcą został… Trzylatek, Otton III. Jego opiekunem i regentem Cesarstwa stał się nie kto inny jak Henryk Kłótnik. Henryk starał się zdobyć tron dla siebie. Sytuację po śmierci Ottona II wykorzystał władca czeski, Bolesław II zajmując Miśnię. Równocześnie rosła w siłę opozycja niemiecka i wkrótce Henryk zmuszony był oddać tytuł regenta matce Ottona III, cesarzowej Teofano. Również Mieszko I zmienił obóz – porzucił dawniejszy sojusz z Bolesławem II i Henrykiem Kłótnikem stając po stronie młodego Cesarza. Znana anegdota wspomina, że w 986 roku Mieszko ofiarował młodemu władcy wielbłąda jako dowód przyjaźni.

Następne lata przyniosły walki z dawnymi sprzymierzeńcami. Najpierw Mieszko wsparł Cesarstwo Niemieckie w walkach ze Słowianami Połabskimi, a później skierował się na południe, do państwa czeskiego. Efektem wojny miało być przyłączenie do 990 roku Małopolski i Śląska do państwa Polan, chociaż i co do tych obszarów historycy nie są zgodni. Jedna z teorii podaje, iż odbyło się to w pokojowym nastroju – Czechy zawarły pokój z Niemcami i sami nadali Małopolskę we władanie Bolesławowi, synowi Mieszka.

Mieszko I - Walki z Wichmanem i Hodonem

Źródło obrazka: http://czuwaj.kochamjp.pl/historia-polski/wydarzenia/2216-2,
data odczytu: 07.11.2019.

Dziś chciałbym wrócić do tematu rządów Mieszka I i przedstawić dalszą historię kraju Polan po przyjęciu chrztu przez księcia. W 967 roku, już jako sprzymierzeniec Czechów i Przyjaciel Cesarza Niemieckiego Mieszko wyrusza ponownie stoczyć bój z Wichmanem II, wygnanym grafem niemieckim.

Wichmam oprócz Wieletów namówił także Wolninian do najazdu na ziemie Polan. Wolinianie, jak sama nazwa wskazuje, mieszkali na Wyspie Wolin oraz sąsiednie tereny. W IX wieku plemię tworzyło państewko w którego skład wchodziło 70 osad, w tym słynny gród Jomsborg.

Tym razem Mieszko miał przewagę – wsparł go jego teść, Bolesław Srogi na czele setki jeźdźców. Dnia 22 września połączone siły Polan i Czechów starły się z nieprzyjacielem. Miejsce bitwy nie jest pewne, jednak zwyczajowo wskazuje się okolice grodu Santok (dzisiejsze województwo lubuskie). Początkowo napór Wolinian był na tyle duży, że Polanie zaczęli się wycofywać. Czy to pod siłą wroga, czy z powodu przemyślanej taktyki – ten ruch pozwolił oskrzydlić ścigające ich wojsko Wichmana. Konnica okrążyła i uderzyła na wroga od tyłu, otaczając go. Część wrogów, która dała radę wyrwać się z kleszczy, uciekła. Wśród nich był dowódca Wieletów.

Mieszko nie odpuścił jednak i nie zadowolił się samym zwycięstwem – ruszył w pogoń za Wichmanem. Dogonił grafa, który w skutek odniesionych ran zmarł tuż po złapaniu. Piast zabrał jego broń i odesłał do Cesarza Niemieckiego, Ottona I. Zabity graf, z powodu swojej awanturniczej natury, nie cieszył się sympatią na niemieckim dworze – wszak został już raz wygnany. Pokonanie go tylko umocniło pozycję Mieszka jako Przyjaciela Cesarza. Upamiętnienie tych wydarzeń, jest pomnik Trygława, który stanął na Wolnie w 1967 roku, w tysięczną rocznicę przyłączenia wyspy do państwa Polan.

Wichman poddaje się księciu Mieszkowi, autor Franciszek Smuglewicz
Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Wichmann_the_Younger_surrenders
_to_the_Polish_Prince_Mieszko.PNG/800px-Wichmann_the_Younger_surrenders_to_the_Polish_Prince_Mieszko.PNG,
data odczytu: 07.11.2019.

Rok 967 okazał się bardzo dobry dla Mieszka, nie tylko ze względu na sukces militarny. W tym samym czasie urodził się jego syn, Bolesław, nazwany później Chrobrym. W tych samych latach miała także urodzić się jego legendarna córka, Świętosława (ciut wcześniej lub ciut później).

Pokój panował do 972 roku. Po śmierci Gerona w 965 roku niemiecka Marchia Wschodnia podzieliła się na mniejsze tereny. Jedną z tych ziem, Marchią Łużycką, władał margrabia Hodon. Margrabia zbierał od Mieszka trybut dla Cesarstwa Niemieckiego. Po zajęciu przez Piasta Pomorza, zaczął domagać się, by i z tych ziem była płacona danina. Powodem mogła być też chęć ekspansji niemieckiej lub zatrzymanie ekspansji Piastów. Otton I chciał zażegnąć spór, jednak zajęty był działaniami politycznymi we Włoszech. Hodon nie czekając na wyrok najechał tereny Polan. 24 czerwca 972 roku siły margrabiego starły się z Polanami, dowodzonymi przez Mieszka i jego brata Czcibora. Bitwa miała rozegrać się pod Cedynią.

Wojska niemieckie i polskie były wyrównane, obie armie liczyły około 4000 wojów. Mieszko dysponował głównie łucznikami i piechotą, podczas gdy część armii jego przeciwnika stanowiła ciężka konnica. Według kroniki Thietmara, na początku bitwy siły niemieckie wygrywały. Mieszko na czele własnej jazdy bronił przeprawy na Odrze. Obrona jednak została szybko przełamana i jego siły salwowały się odwrotem do Cedyni. Hodon pospieszył pod gród, zostawiając swoją piechotę w tyle. Margrabia dotarł traktem między mokradłami pod mury. Wtedy łucznicy i piechota ruszyli na nich z pobliskich wzgórz, a Czcibor na czele własnej jazdy odciął im drogę ucieczki. Mieszko poprowadził swoich ludzi do kontrataku, wiążąc wojska niemieckie pomiędzy siłami swoimi i swojego brata, a pobliskimi wzgórzami i mokradłami. Ciężka konnica okazała się bezużyteczna – podmokły teren uniemożliwiał im szarżowanie. Zwycięstwo okazało się przytłaczające. Hodon zbiegł, jednak jego wojska zostały zdziesiątkowane.

Źródło obrazka: https://www.rp.pl/Kraj/306249999-Jak-Mieszko-I-pokonal-Niemcow-pod-Cedynia.html,
data odczytu: 07.11.2019

Wieści o zwycięstwie Polan dotarły do Ottona, który wezwał Mieszka i Hodona do siebie. 28 marca 973 roku spotkał się z nimi w Kwedlinburgu Quedlinburgu. Cesarz pozwolił Piastowi zachować Pomorze, jednak wymagał, by jego syn, Bolesław, pozostał na niemieckim dworze w roli zakładnika. Jedno ze źródeł podaje, jakoby Mieszko nie stawił się osobiście na mediację i wysłał właśnie młodego Bolesława.

Bolesław nie zabawił zbyt długo u Cesarza. Otton zmarł w kilka miesięcy później, a syn Mieszka wykorzystał okazję i uciekł z powrotem do Wielkopolski...