 |
| Węsiory Zbiory własne |
Szukając podobieństw między starożytnymi kulturami
omówiliśmy sobie mity o potopie z różnych zakątków świata. Zbieżności
wykraczają jednak poza kwestie wierzeń. Wiele cywilizacji upodobało sobie
budowanie kamiennych kręgów, tzw. kromlechów. Najbardziej znane są zapewne te z
zachodniej Europy, w szczególności z Wysp Brytyjskich, ze Stonehenge na czele.
Takie konstrukcje powstały jednak w każdym zakątku świata – nawet w Ameryce
Południowej i Australii. Kilka podobnych stanowisk znajduje się także w Polsce i
to im poświęcimy dzisiejszy temat.
Podróż zaczniemy od tych, które dane mi było
odwiedzić z żoną. W pobliżu miejscowości Węsiory, nad Jeziorem Długim w
województwie pomorskim znajdują się pozostałości cmentarza Gotów z początku
naszej ery. Cmentarzysko obejmuje 140 grobów, 20 kurhanów oraz 6 kamiennych kręgów
(w tym dwa niedokończone), które zachowały się do naszych czasów. Biżuterię
oraz ozdoby znalezione podczas prac archeologicznych przeprowadzonych w 1956
roku można oglądać w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku. Warto zaznaczyć, iż
wśród gockich ozdób znaleziono także wyroby rzymskie i egipskie. Dwa lata
później teren został uznany za rezerwat przyrody, celem ochrony kręgów, jak i
pobliskiej przyrody. Przez wieki uważane były za obiekty ułożone przez
Stolemy, rasę olbrzymów z kaszubskich legend. Miejscowe podania opowiadały, iż
właśnie podczas prac badawczych w latach 50. XX wieku znaleziono tu szkielety ponadnaturalnej wielkości, które należały do mitycznych gigantów. Samym kamieniom przypisywano i dalej przypisuje się szczególną moc, łagodzącą dolegliwości i pozwalającą
korzystać z mistycznej energii.
Największy z kręgów ma obwód przekraczający 26
metrów. Większość jest stworzona z ułożonych na ramieniu okręgu kamiennych
głazów, jeden zaś jest pełnym, wybrukowanym kołem, zwanym Kręgiem Strażnika. Profesor
Ryszard Wołągiewicz wysuwał tezę, iż były miejscami spotkać lokalnej wspólnoty,
w tym starszyzny oraz przeprowadzania sądów. Inni przypisują im role
astronomiczne lub religijne. Istnieją teorie, iż kręgi poprzedzały kulturę
gocką… A nawet iż zostały wybudowane przez pozaziemską cywilizację.
 |
| Krąg Strażnika Zbiory własne |
Podobnym miejscem do cmentarzyska z Węsiorów jest
stanowisko w Rezerwacie Przyrody Kręgi Kamienne w Odrach, również w województwie
pomorskim. Do tego miejsca niestety nie udało nam się dotrzeć, z powodu pewnych
trudności na trasie. Na cmentarzysku znajduje się aż 12 kamienny kręgów (2 z
nich zostały zniszczone), 30 kurhanów i ponad 600 pomniejszych grobów.
Same kręgi szczególnie ciekawie wyglądają z lotu
ptaka, co można podziwiać na krążących w Internecie zdjęciach. Archeolodzy na miejscu
znaleźli ślady rolnictwa, poprzedzające powstanie konstrukcji. Tak więc nim
powstało tu miejsce spotkań jakieś wspólnoty, było zagospodarowane by zapewnić
żywność pobliskiej populacji. Pochówki skrywały tak samo jak w Węsiorach,
biżuterię, w tym ozdoby przywiezione z terenów Cesarstwa Rzymskiego. Miejsce
jest też niesamowite z innego powodu – występuje tu roślinność górska,
niespotykana powszechnie na nizinach, a jesienią można podziwiać kręgi w
otoczeniu kwitnących wrzosów. Na terenie Rezerwatu znajduje się także
polodowcowe oczkowo wodne. Na jego dnie badacze znaleźli spalone ludzkie
szczątki – być może człowieka złożonego w ofierze.
 |
| Źródło: https://www.worldisbeautiful.eu/galeria/56-kamienne-kregi-w-odrach.php, data odczytu: 29.06.2023 |
Kolejny kompleks kamiennych kręgów znajduje się w
Grzybnicy, w województwie zachodniopomorskim. Na terenie stanowiska znajduje
się cmentarzysko Gotów, w którego skład wchodzi ponad setka grobów, dwa kurhany
i kilkanaście kręgów. Niektóre są ułożone z kamieni, inne przypominają płaskie
wyłożone kamieniem okręgi, niczym Krąg Strażnika z Węsiorów. W 1974 roku
przeprowadzono tu prace archeologiczne, prowadzone, podobnie jak dwa w dwóch
poprzednich miejscach, pod nadzorem Ryszarda Wołągiewicza, a pięć lat później
ustanowiono rezerwat przyrody Kręgi
Kamienne w Lesie Grzybnickim. Co ciekawe, groby kobiet były o wiele
bogatsze, niż groby pochowanych mężczyzn. Przed badaniami uważano w regionie,
iż był to żydowski cmentarz.
Wracamy do województwa pomorskiego, gdzie w okolicy
wsi Piaszno, gdzie znajdują się następne kamienne kręgi. Te wedle badań, są o
wiele starsze, powstały między 1700 a 1800 rokiem przed naszą erą i pochodzą z
czasów kultury łużyckiej. Wśród kurhanów i kręgów znajdował się kamienny
ołtarz, na którym składano ofiary. Kręgi odnaleziono stosunkowo niedawno,
ponieważ w latach 90. XX wieku, kiedy to rolnik, Klemens Leman, natrafił na nie
w pobliskim lesie. W pobliżu wybudowano wieżę widokową. Znajduje się tu również
rekonstrukcja osady Gotów, którzy zajęli te tereny w I i II wieku naszej ery,
gdzie odbywają się imprezy plenerowe i można bliżej przyjrzeć się życiu sprzed
wieków.
 |
| Źródło: https://www.szkodnikowka.pl/index.php/atrakcje/16-gora-lemana, data odczytu: 29.06.2023 |
Kolejny przystanek to miejscowość Pławno w
województwie zachodniopomorskim. Jest to dość nowe znalezisko, gdyż dopiero w
2014 pracownicy Muzeum w Koszalinie, zawiadomieni przez miejscowych leśników,
zaczęli badać regularnie ułożone kamienie w lesie. Do tej pory potwierdzono
istnienie czterech kręgów, trzech kurhanów, a także mniejszych pochówków w
okolicy. Ludzkie szczątki noszą ślady wysokich temperatur, przeto uważa się, iż
pochówki były birytualne – najpierw ciała spalano, a następie składano do
grobu. W celu rozpromowania miejsca, istnieją plany utworzenia w gminie wioski
Gotów. W niedalekiej odległości, w miejscowości Świerczyna, istniał jeszcze
jeden kamienny krąg, jednak budulec z niego został użyty do odbudowy wsi, którą dotknął pożar w latach 70. XIX wieku. Takich historii, kiedy to pradawna konstrukcja posłużyła do innych celów, było zapewne było więcej –
przytaczałem już przykład neolitycznego kompleksu Newgrange, który na
przestrzeni wieków także służył miejscowym jako źródło budulca.
W województwie pomorskim, na granicy wsi Babi Dół, Trątkownica i Borcz znajduje się kolejne cmentarzysko Gotów. Nazywane jest Kamiennym Weselem, albowiem miejscowi uważali, że ustawione kamienie to orszak weselny, zamieniony w skały. Kiedy goście weselni wychodzili z kościoła, kucharka, która miała przygotować na przyjęcie obiad, a nie zdążyła, rzuciła przekleństwo, by przybywający goście skamienieli po drodze. I wedle legendy tak też się stało. Inna jej wersja podaje zupełnie odwrotne przyczyny. To goście weselni mieli zbyt długo zwlekać, a kucharki zniecierpliwione oczekiwaniem z przygotowanymi potrawami rzuciły na nich przekleństwo. Tak czy inaczej, archeologie mają na to mniej romantyczne wyjaśnienie i również przypisują je Gotom. W skład kompleksu wchodzą 3 kamienne kręgi, 5 kurhanów i ponad 60 grobów ziemnych.
Skacząc dalej po Pomorzu przenosimy się do Lęborka. Tam
oto na szczycie Góry Parkowej znajdują się dwa kamiennej kręgi. Ze wszystkich
na dzisiejszej liście te są najmłodsze – zostały ułożone dopiero w 2004 roku,
celem utworzenia trasy turystycznej. Miejsce zostało wybrane w taki sposób, w
jaki mieliby je wybrać Goci przed wiekami – miało cechować się wzmożoną
energią.
 |
| Źródło: https://szwedacz.com/odry-wesiory-lesno-kamienne-kregi-w-polsce/, data odczytu: 29.06.2023 |
Przedostatnim miejscem, jakie sobie dziś opiszemy,
jest Leśno. Znajduje się tu 15 kręgów, 13 kurhanów i dziesiątki pomniejszych
grobów z różnych kultur. W największej z mogił archeolodzy znaleźli bogate
wyposażenie, w tym rogi pitne. Przypuszcza się, iż kopiec należał do kapłana lub
wodza lokalnej społeczności (a być może do osoby spełniającej jedną i drugą
rolę naraz). Kurhan otoczony jest kamiennym kręgiem, który w większości został
zrekonstruowany. Na jego szczycie znajduje się kamienna stela, nosząca ślady
wyrzeźbionych brwi i nosa, które to nie zatarły się przez wieki aż do naszych
czasów. Innym ciekawym pochówkiem jest grób uznawany za miejsce spoczynku księżniczki. Pochowano ją w dębowej
trumnie wyścielonej owczym runem, a na szyi miała złotą kolię z misternie
wykonaną klamrą. W okolicy znaleziono także ślady po długim domu, jakże typowym
dla architektury Skandynawii. Kolejnym dowodem na rozległe sieci handlowe są
znaleziska takie jak moneta Celtów Morawskich, czy biżuteria charakterystyczna
dla mieszkańców wybrzeża Morza Śródziemnego. Jeszcze kilka lat temu całe stanowisko
znajdowało się w lesie. Nocą z 11 na 12 sierpnia 2017 roku okolicę nawiedziła
przeraźliwa burza, która poniszczyła większość drzew, odsłaniając teren
praktycznie całkowicie. To właśnie ta nawałnica doprowadziła do głośnej tragedii na
obozie harcerskim w miejscowości Suszek, gdzie zginęły dwie dziewczyny.
Ostatnie miejsce, które sobie omówimy mieści się
najdalej od wybrzeża Bałtyku, bo w województwie świętokrzyskim. Mowa o Rezerwacie
Przyrody Kręgi Kamienne w miejscowości Tumlin, na Górze Grodowej. Te
konstrukcje zostały stworzone już przez naszych przodków, Słowian, na przełomie
VIII i IX wieku. Niestety, stanowisko zostało zniszczone w czasach, gdy
znajdował się tu kamieniołom, a jak wiadomo, taki zakład służy właśnie do
pozyskiwania kamieni, bo bez kamieni nie ma budulca, a bez budulca nie ma
pałacu, a bez pałacu nie ma pałacu... Trzy kamienne kręgi mają kształt
elipsy. Obecnie w samym środku miejsca znajduje się chrześcijańska kapliczka,
wybudowana w 1850 roku. Podobne miejsce znajdowało się na Górze Dobrzeszowskiej,
gdzie kamienne konstrukcje zachowały się w lepszym stanie. Ślady ognisk
znalezione na szczycie tejże góry ułożone były w linii wschód-zachód
przypadającej w obecnie używanym kalendarzu na 1 maja. A jak wiadomo, noc
poprzedzająca ten dzień uważana jest za wiosenne święto Dziadów, a więc czas
pełen magii, gdzie zaświaty przenikają się z światem śmiertelników, a kontakt
ze zmarłymi jest łatwiejszy.
Zrobiliśmy sobie dziś wycieczkę po dziewięciu miejscach w Polsce, gdzie można zobaczyć
kamienne kręgi. Większość przypisuje się Gotom, jednak były także wyjątki. Fakt, iż
nawet w ostatnich latach znaleziono jedno z tych stanowisk rodzi nadzieję, iż w
przyszłości do listy będzie można dopisać kolejne, równie ciekawe miejsca. Na pewno
wiele z nich zostało zniszczonych, z niechęci do dawnych wierzeń lub by
pozyskać budulec pod drogi i budynki. Zaczynając dzisiejszy artykuł wspomniałem
o podobnych konstrukcjach na całym świecie. Na pewno w przyszłości wrócimy do
tematu tych kręgów, które znajdują się w Irlandii, albowiem dane mi było
odwiedzić kilka z nich.
Na koniec tradycyjnie zapraszam do polubienia mojego profilu na Facebooku, a także do udostępniania moich artykułów, bym mógł dotrzeć do szerszego grona Odbiorców. Zachęcam również do wsparcia bloga na moim profilu na Patronite. W tym miejscu chciałem jak zwykle podziękować Piotrowi Brachowiczowi za dokładanie cegiełek do mojej twórczości.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz