 |
| Langhús w Borg na Lofotach źródło obrazka: https://www.lofotr.no/en/component/content/article?id=91:season&Itemid=373, data odczytu: 07.10.2020 |
Na przestrzeni wieków
różne kultury budowały swoje domostwa w odmiennych stylach. O kształcie i
funkcjonalności budynków decydował teren, dostępne zasoby a także lokalny
klimat. W Skandynawii epoki wikingów, gdzie głównym surowcem było drewno, a
niskie temperatury i długie zimy wymuszały zapewnienia komfortu cieplnego,
powstał charakterystyczny typ domostwa – tak zwany langhús, czyli długi dom.
Drewniana konstrukcja,
która przede wszystkim kojarzy się z epoką wikingów, to długi statek zwany
drakkerem. Jednak statki służyły tylko do przemieszczenia się po wodach i do prowadzenia wypraw łupieżczych, a wiking, jak każdy człowiek, musiał przecież gdzieś mieszkać. W średniowiecznej Skandynawii główną grupę społeczną (około 85% populacji) stanowili karlowie, czyli wolni ludzie. Byli to rolnicy, hodowcy,
rzemieślnicy i kupcy. Ludzie ci związani byli z ziemią – to na niej i wokół
niej toczyło się ich życie.
 |
| Źródło obrazka: https://historienet.no/sivilisasjoner/vikinger/bonden-holdt-hjulene-i-gang, data odczytu: 07.10.2020 |
Drewno, które zimą zapewniało więcej ciepła niż kamień, było dla Skandynawów zdecydowanie lepszym budulcem. Było też łatwe do pozyskania (oprócz terenów surowej Islandii, gdzie zastępowano je torfem). Dom wyglądał jak odwrócony kadłub statku. W środku biegły dwa rzędy filarów podtrzymujących sklepienie. Wzdłuż kolumn domostwo było często dzielone na osobne pomieszczenia, wśród których można wymienić spiżarnie (nord. Matbúr – pomieszczenie żywności) oraz schowki (nord. Utibúr – pomieszczenie zewnętrzne). Ściany były wykonane z desek lub bali, uszczelnione gliną i torfem, a dach mógł być pokryty trawą, która dobrze izolowała go od chłodu. Podczas mrozów część domu służyła jako schronienie dla zwierząt. Co większe langhúsy mogły mieć poddasze, zagospodarowane jako dodatkowy schowek. Takie piętra na pewno nie nadawały się do spania, ponieważ były zbyt zadymione od zlokalizowanego na dole paleniska.
Jeśli chodzi o wielkość
domów, to znalezione pozostałości sugerują, że nie było jednych ustalonych
proporcji. Szerokość budowli mogła wynosić od 5 do 10 metrów a ich długość wynosiła
od 15 do 80 metrów. Podłogę domostwa stanowiło klepisko lub rzadziej drewniane deski.
Pozostałości domu w Vatnsfjörður na Islandii wskazują, iż langhúsy mogły mieć
własne śmietniki[1].
Znaleziony dół z kamiennymi ściankami zawierał śmieci oraz kawałek biżuterii.
 |
| Źródło obrazka: https://www.vakrenordnorge.no/wp-content/uploads/2018/12/Foto-Kjell-Ove-Storvik-Lofotr-Vikingmuseum-130.jpg, data odczytu: 07.10.2020 |
Wnętrza były dość ciemne, gdyż wikingowie nie umieszczali w langhúsach okien. Światło mogło dostawać się do środka przez jedną lub dwie pary drzwi, a także przez otwory wentylacyjne i kominowe znajdujące się w dachu. Otwory wentylacyjne mogły być zamykane lub zasłaniane zwierzęcymi skórami, by nie wpuszczać do środka chłodu. Na środku izby znajdowało się palenisko, najczęściej kamiennie, które zapobiegało zaprószeniu ognia w drewnianym wnętrzu. To właśnie było centrum wikińskiego życia, gdzie spotykano się, jedzono posiłki, opowiadano sagi. Przypuszcza się, że każdy miał swoje miejsce przy ogniu – bliższe siedziska zajmowały ważniejsze i bardziej szanowane osoby. Paleniska miały też inną funkcję. Popiół z ognisk był rozmieszczany w różnych miejscach domu i służył do pochłaniania wilgoci – wszechobecnej w skandynawskich klimacie. Wnętrze mogło być także rozświetlone lampami, świecami lub wypalanym tłuszczem umieszczonym w kamiennych naczyniach z knotem. W wielu domach za miejsce do snu służyły ławy, które w dzień były siedziskami. Same łóżka, w formie, jaką znamy obecnie, znajdywane są o wiele rzadziej. Do spania wikingowie używali skór zwierzęcych a także poduszek z pierza. Bogatsi ludzie mogli pozwolić sobie nawet na ściąganie lepszych tkanin z południa i ze wschodu (nawet z Jedwabnego Szlaku).
Szwecja za sprawą IKEI kojarzy się nam z meblami, które trzeba składać samemu. Nie inaczej było w czasach wikingów, kiedy to oprócz własnoręcznego montażu należało się zająć wcześniej także pozyskaniem odpowiednich materiałów. Zdobione stoły, ławy, łóżka czy kufry były wykonywane przez domowników lub na zlecenie miejscowego stolarza. Oprócz funkcji mieszkalnej domostwa stanowiły także miejsca pracy. W izbach można było spotkać krosna, kowadła, przechowywane narzędzia rolnicze. W bogatszych domach (jarlów lub zamożniejszych karlów, tzw. Óðalsbóndi) na ścianach zawieszone mogły być ozdoby. W pozostałych domach były to głównie tarcze umieszczone tak, by w razie zagrożenia łatwo było je dostać.
Domostwa były
wielorodzinne. Każdy z członków rodziny miał wyznaczone obowiązki. Młodsi pracowali
w polu, łowili ryby i polowali na zwierzynę, podczas gdy starsi zajmowali się
głównie pracami w izbie. Nawet przy wydzielonych pomieszczeniach ciężko było o
prywatność i chwilę dla siebie. Dzień pracy wyznaczały wschody i zachody słońca,
dlatego też większość zajęć rozpoczynano o poranku, by mieć jak
najwięcej czasu i potrzebnego światła.
 |
| Basen przy domu Snorriego Sturlusona źródło obrazka: https://www.youtube.com/watch?v=Y73qDtpAmcQ, data odczytu: 07.10.2020 |
W 2002 roku podczas
wykopalisk na terenie niegdysiejszej posiadłości Snorriego Sturlusona,
znaleziono kanały biegnące pod jego domem. Archeolodzy uważają, iż mogły
stanowić system ogrzewania i przeprowadzać pod budynkiem ciepłą wodę z pobliskich gorących
źródeł celem nagrzania domu w zimie. Zapewnienie sobie komfortu cieplnego u
tego XIII-wiecznego historyka nie powinno dziwić. Przy jego domu znaleziono także… Basen
z doprowadzaną gorącą wodą. Saga o Refie
Chytrym również wspomina o istnieniu systemu rur biegnących pod domem.
Historycy i archeologowie przypuszczają, że niekiedy długi dom mógł być spalany podczas ceremonii
pogrzebowej, podobnie jak podczas podpalania całego drakkara z leżącym na jego
pokładzie ciałem lub ciałami. Oczywiście taki pochówek był drogi i wiązał się z
nieodwracalną utratą domostwa, dlatego mogli sobie na niego pozwolić tylko
najbogatsi, w tym wodzowie. Poświęcenie w pogrzebowej ofierze budynku mogło
symbolizować jego znaczenie lub też chęć wysłania do zaświatów żegnanej osoby
wraz z jej siedzibą.
 |
| Źródło obrazka: https://ar.pinterest.com/pin/452400725043985437/, data odczytu: 07.10.2020 |
Langhúsy były takie,
jak ich właściciele – dostosowane do północnego klimatu i wytrzymałe. Zapewniały
swoim mieszkańcom przetrwanie i miejsce do życia. Niestety, w dzisiejszych
czasach możemy zobaczyć tylko rekonstrukcje, które powstały na bazie
znalezionych kamienno-glinianych fundamentów. Ich odbudowa pokazuje, jak bardzo
wikingowie stawiali na funkcjonalność i jak pomysłowi byli w zapewniani sobie
ciepła i przetrwania w swojej epoce.
Długi dom to tylko jedna z niesamowitych konstrukcji, jakie stawiali wikingowie. W przyszłości omówimy sobie także inne. Tymczasem zapraszam do polubienia moje strony na Facebooku.
[1] Longhouses In the Viking Age, źródło: http://www.hurstwic.org/history/articles/daily_living/text/longhouse.htm,
data odczytu: 07.10.2020.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz