Jarlowie

 

Źródło: https://www.rli.uk.com/this-is-no-game-throne-created-for-new-viking-store/,
data odczytu: 06.04.2023

Świat wikingów dzielił się na klasy społeczne. Omówiliśmy sobie już thrallów, czyli niewolników, oraz karlów, wolnych ludzi. Ponad nimi stali jarlowie – władcy, o których dzisiaj powiemy sobie słów kilka.

Klasa władców nie była tak liczna jak niewolników czy wolnych ludzi, jednak stanowiła jej istotny procent. Skandynawia nie była jednolitym tworem państwowym i nawet w obrębie tego, co znamy dziś jako państwa – Norwegia, Dania czy Szwecja – istniały liczny podziały terytorialne. Powstanie wszystkich klas społecznych zostało opisane w utworze Rígsþula, gdzie Bóg Heimdall, pod przybranym imieniem Rig, odwiedza domostwa śmiertelników. W każdym z nich spłodził z gospodynią synów, kolejno ciemnowłosego Thralla (Niewolnika), służącego innym, rudowłosego Karla (Wolnego), który miał pracować oraz blondwłosego Jarla (Szlachetnego), władającego pozostałymi. Jarl doczekał się z kolei dwunastu synów z Erną. Konr, był najbystrzejszy, nauczył się magii runów, rozumiał mowę ptaków, potrafił leczyć, a także odnosił militarne sukcesy. To od niego wywodzą się wszystkie rody królewskie (nord. konungr – król).

Przynależność do danej klasy nie była dożywotnia. W hierarchii społecznej można było awansować, jak i spaść. Świetnym przykładem może być żywot Olafa Tryggvasona, który z królewicza stał się niewolnikiem, by po wielu latach i przygodach zasiąść na norweskim tronie. Jarlem można było stać się z wyboru lokalnej społeczności lub króla, wywalczyć sobie tytuł zbrojnie, odziedziczyć (najczęściej tytuł  przekazywano najstarszemu synowi władcy) czy też kupić. Można też było stracić lokalny tron – zostać pokonanym lub zastąpionym przez innego władcę, gdy popadło się w niełaskę poddanych.

Źródło: https://www.history.co.uk/shows/vikings/articles/what-did-vikings-eat,
data odczytu: 06.04.2023

Tak samo różni jarlowie mogli dysponować odmiennym majątkiem. W zależności od regionu, w swoich stronach mogli uchodzić za wielce zamożnych, ale w porównaniu do innych władców – ich majątek nie wyróżniał się niczym szczególnym. Mogło ich różnić posiadanie bogactw, powierzchnia ziemi, którą władali, czy liczba niewolników. Nie musieli pracować – wszystkie obowiązki w obrębie ich majątku wykonywane były przez ich niewolników oraz ich poddanych. Oprócz posiadania thrallów jarlowie wymagali posłuszeństwa także od karlów, którzy zamieszkiwali ich ziemie. Wolni płacili władcom podatki w srebrze lub wytwarzanych dobrach, zobowiązywali się do pomocy na dworze, a także do bronienia go i brania udział w wyprawach organizowanych przez lokalnego władcę. Podczas wikińskich wypraw to oni mogli sobie pozwolić na najlepsze wyposażenie, pancerze i miecze, które nie były zbyt tanim orężem (wśród uczestników wypraw dominowały włócznie i topory, wymagające mniejszej ilości stali, co czyniło je tańszymi).

Tak jak karlowie podlegali jarlom, tak jarlowie podlegali królom. Zobowiązani byli zachować wobec nich lojalność, odprowadzać podatki i wspierać ich w działaniach zbrojnych. W zamian mogli liczyć na ochronę ze strony monarchy, jego hojność, w nadawaniu ziem czy dzieleniu się bogactwami.

Jarlowie występowali w strukturach wszystkich skandynawskich krajów, oprócz Islandii, gdzie rządziło zgromadzenie ludzi, znane jako Alþing. Wyjątek stanowi Gissur þorvaldsson, który jako jedyny został mianowany jarlem Islandii w 1258 roku z ramienia norweskiego króla Haakona IV.

Źródło: https://www.pcgamesn.com/crusader-kings-3/dlc-northern-lords,
data odczytu: 06.04.2023

Jarlowie, jako najbogatsza klasa (oprócz monarchii) mogli oczekiwać także wystawnych pogrzebów. Zdarzało się, że w drodze do zaświatów towarzyszyli im ich niewolnicy, a także zwierzęta składane w ofierze. To właśnie władcy mogli pozwolić sobie na pochówki na łodziach, jak te znane z Valsgärde, wraz z pełnym orężem i licznymi bogactwami. Mogli sobie pozwolić również na najmowanie skaldów, którzy pisali utwory na ich cześć lub zabawiali gości podczas wydawanych biesiad.

Tytuł jarla zaczął zanikać w późniejszym średniowieczu. Przełom XIII i XIV wieku przyniósł kres tej godności we wszystkich nordyckich krajach na Półwyspie Skandynawskim. Przetrwał jeno wśród władców Orkadów aż do XVI wieku, gdzie z czasem zostawiał zastąpiony angielskim odpowiednikiem - earlem.

Na koniec tradycyjnie zapraszam do polubienia mojego profilu na Facebooku a także do udostępniania moich artykułów, bym mógł trafić do szerszego grona Odbiorców. Ponadto chciałem podziękować Piotrowi Brachowiczowi za wspieranie mojej twórczości. Jeśli i Ty, Czytelniku, chcesz dołożyć cegiełkę do rozwoju strony, zapraszam na moją stronę na Patronie.