Skål!

Źródło obrazka: https://skal.bandcamp.com/, data odczytu: 22.05.2020.

Dziś omówimy sobie pewne wyobrażenia, które utarły się, jeśli chodzi o Epokę Wikingów. Gdybym miał wskazać najbardziej popularne staronordyckie słowo, które ciągle jest w użyciu, postawiłbym na Skål. Okrzyk ten towarzyszy wznoszeniu toastów przez współczesnych mieszkańców wszystkich krajów skandynawskich, a także został rozpromowany przez filmy (pojawił się w Sekretnym Życiu Waltera Mitty’ego a przede wszystkim używany był w serialu Wikingowie).

A skoro już jesteśmy przy temacie alkoholu, to nie można pominąć miodu pitnego. Napój pojawia się często w mitach nordyckich – jeden z nich opowiada nawet, w jaki sposób powstał ten złocisty trunek. Miód uważany był za źródło poezji (a więc to taka wena w płynie). W Skandynawii budowano specjalne sale biesiadne, które nazywały się Mjødhaller – Miodne Dwory. W poemacie Beowulf Miodny Dwór Heorot króla Hrodgara jest nękany przez trolla Grendela. 

W kulturze utarł się stereotyp wikinga pijącego hektolitry miodu. Miód był cenionym trunkiem, jednak na co dzień piło się przede wszystkim piwo. Było tańsze w produkcji i łatwiej dostępne. W wielu miastach podawano je także dzieciom do picia – trunek zawierał mniej bakterii niż sama nieprzegotowana woda i był bardziej kaloryczny, co pozwalało dostarczyć energii w zimnym północnym klimacie.

Wizualizacja Miodnego Dworu z "Beowulfa"
Źródło obrazka: https://www.ancient-origins.net/ancient-places-europe/finding-beowulf-some-famous-anglo-saxon-heroic-epic-based-truth-008580, data odczytu: 22.05.2020.

Innym znanym poglądem jest stwierdzenie, że wikingowie pijali z czaszek swoich wrogów. Skąd się to wyobrażenie wzięło? Poezja ludów nordyckich zawiera wiele przenośni (tzw. kenningi) które były dla nich zrozumiałe, ale już dla obcych niekoniecznie. XII-wieczny poemat Krákumál opowiada o ostatnich chwilach Ragnara Lodbroka. Tuż przed śmiercią dzielny wiking przemawia o radości umierania. Żywi nadzieję, że jego śmierć zostanie w krwawy sposób pomszczona a jego dusza trafi do Walhalli. Jeden z wersów poematu brzmi[1]:

Drekkum bjór af bragði ór bjúgviðum hausa.

Co można przetłumaczyć jako:

Pić będę z zakrzywionych gałęzi czaszek. 

Zakrzywione gałęzie czaszek to metafora zwierzęcych rogów, które faktycznie służyły jako naczynia i z których pijano (sam mam dwa takie rogi pitne i obiecuję sobie, że już więcej nie kupię... Przynajmniej do momentu wizyty w następnym skansenie wikingów). W Skandynawii znaleziono wiele rogów pitnych a także ich wizerunków na kamieniach runicznych. Obecnie są popularne na  festiwalach i podczas rekonstrukcji historycznych (dla zainteresowanych, można takowe nabyć w Jomsborgu na Wolinie).

Nie chcę Cię pouczać, ale czaszka twojego poległego wroga jest wielokrotnego użytku i o wiele bardziej ekonomiczna.
Źródło obrazka: https://fineartamerica.com/featured/not-to-lecture-avi-steinberg.html, data odczytu: 22.05.2020.

W XVII wieku duński uczony Ole Worm błędnie przetłumaczył Krákumálę na łacinę i miast napisać o piciu z zakrzywionych gałęzi czaszek, stwierdził, że Ragnar będzie pił w Walhalli z czaszek zabitych wrogów... Zakrzywione gałęzie czaszek czy Czaszki zabitych wrogów - kto by zauważył różnicę?

Rogi pitne nie były jednak jedynym naczyniem, z którego spożywano miód. Podczas uroczystości w Miodnych Dworach często podawano miskę z trunkiem dookoła stołu, od jednego biesiadnika do drugiego. Każdy podnosił ją, przykładał do ust i wznosił toast. I w tym momencie wrócimy sobie do początku tego tematu, rzucając więcej światła na skandynawski toast. Skål to nic innego, jak staronordyckie słowo określające miskę. Być może także podobieństwo tego słowa do innych nordyckich i angielskich słów odegrało rolę w utrwaleniu stereotypu o wikingach pijających z czaszek. Słowo Skalli to w języku islandzkim Łysina, a norweskie Skallen to właśnie określenie Czaszki. Zestawiając je z angielskim słowem Skull, można łatwo zrozumieć skąd wzięło się to mylne wyobrażenie.

Popularna szwedzka biała miska z zaokrąglonymi krawędziami (sv. Skål, rundad kant vit)
Źródło obrazka: https://www.ikea.com/se/sv/p/ikea-365-skal-rundad-kant-vit-20278351/,
data odczytu: 22.05.2020

---

[1] Did Vikings drink from the skulls of their enemies?, Źródło: http://www.worldtreeproject.org/exhibits/show/miscon/drinkingskulls, data odczytu: 22.05.2020.