Bronocice

 

Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Waza_z_Bronocic,
data odczytu: 10.09.2021

Dziś mała odskocznia od nordyckich wierzeń – dziś udamy się do leżącej nad rzeką Nidzicą wsi Bronocice w województwie świętokrzyskim, gdzie w 1975 roku dokonano niezwykłego odkrycia.

Na terenie tej miejscowości odnaleziono ślady neolitycznej osady. Ślady znalezione w Bronocicach datuje się na 3770 do 3540 r p.n.e., i przypisuje się je tzw. Kulturze Pucharów Lejkowatych. Nazwa tej ludności pochodzi od charakterystycznych flasz z kryzą (szerokim kołnierzem), które wyrabiali[1]. Prace archeologiczne wykazywały, że osada liczyła nawet 500 mieszkańców i była największą miejscowością w regionie, mogła nawet pełnić funkcję lokalnej stolicy. Obszar, jaki zajmowała osada bronocicka, obejmował prawie 52 ha powierzchni, gdzie inne okoliczne miejscowości nie przekraczały 9 ha[2]. Pobliskie tereny leśne i łąki sprzyjały rozwojowi budowli i pastwiskom. Domy stały w zwartej, miejskiej zabudowie. Były podłużne i budowano je z ogólnie dostępnego drewna, w przeciwieństwie do kamiennych budowli z mało zalesionego Bliskiego Wschodu. Dachy kryto strzechą. Niektóre z budynków mogły być piętrowe. Wszystkie zabudowania otoczone były wałem z drewnianą palisadą, który poprzedzał wykopany rów w ziemi. Na terenie osady znajdował się także cmentarz, a na nim między innymi zbiorowe groby. Oprócz pozostałości budowli na terenie Bronocic znaleziono także wiele przedmiotów codziennego użytku, m.in. ozdobne wyroby ceramiczne, kamienne groty, fragmenty narzędzi, w tym przyrządów tkackich.

Najciekawszym z artefaktów znalezionych podczas prac archeologicznych jest zapewne tzw. Waza z Bronocic. Metoda datowania radiowęglowego szacuje jej powstanie na 3491-3060 r p.n.e.[3]. Na  powierzchni naczynia utrwalono kilka rysunków – wyobrażenie drzewa, rzeki oraz plan wsi (zaorane pola oraz drogi). Najciekawszy jest jednak obiekt, który przypomina czterokołowy wóz z dyszlem. Na pojeździe narysowany jest okrągły kształt – być może figura reprezentuje przewożony dzban, piąte koło lub jest symbolem religijnym. I właśnie ten obrazek czyni wazę wyjątkową – jest to najstarszy narysowany wóz kołowy na świecie. Dotychczas uważano, że koło zostało wynalezione w Mezopotamii, jednak zapiski o użyciu koła na tamtych ziemiach mogą być nawet o 300 lat młodsze, a model koła znaleziony w Jebel Aruda (Syria) datuje się między 3340 a 2890 r p.n.e. Podobny wizerunek znaleziono także na ceramice z Ostrowca Świętokrzyskiego oraz w niemieckiej Hesji (jednak tamtejszy wizerunek wozu był dwukołowy). Ponadto w Szlezwiku-Holsztynie znaleziono koleiny po wozie używanym do budowy kamiennego grobowca. Budowlę datuje się na drugą połowę IV tysiąclecia p.n.e., a więc tą samą epokę, w której powstały wymienione ryciny. Te i tym podobne znaleziska pochodzą z terenów Europy Środkowej i Zachodniej i jak do tej pory nie znaleziono podobnych kół, czy ich wyobrażeń na południu Europy. Mogłoby to świadczyć o niezależnych odkryciach koła przez ludy europejskie i mezopotamskie[4]. Kiedyś pisałem o rozprzestrzenianiu się rydwanów bojowych. Te należy jednak przypisać kulturom wschodnim. W Europie dominował model wolnego wozu służącego do przewozu towarów lub do pracy na roli. Dopiero ok. 1300 roku p.n.e. na tereny Europy Środkowej dotarł szybki i zwrotny wóz bojowy, chociaż na ziemiach Mezopotamii był już znany kilka stuleci wcześniej.

Praojcom i archeologom
Dla upamiętnienia odkrycia w 1975 r. 
wielkiego osiedla neolitu
i najstarszych pojazdów świata
na wazie z Bronocic z 3500 r. p.n.e.
przez IAIE PAN Kraków i State Univ. of New York
A.D. MMII
Źródło: https://www.radio.kielce.pl/pl/post-77348,
data odczytu: 10.09.2021

Wróćmy do tematu Bronocic. W pobliżu wazy znaleziono szczątki turów z otartymi rogami. Prawdopodobnie służyły jako zwierzęta pociągowe, a obtarcia sugerują używanie uprzęży. Szczątki innych zwierząt należały do owiec, kóz oraz świń, a także psów i koni. Mieszkańcy neolitycznych Bronocic trudzili się uprawą grochu, jęczmienia, lnu, maku, prosa, pszenicy i soczewicy[5]. Bronocie były także ważnym punktem handlowym. Znaleziono w nim krzemień (jeden z podstawowych materiałów do produkcji narzędzi w tamtych czasach) pochodzący z Jury Krakowsko-Częstochowskiej a także z Wołynia. W tak rozwiniętym gospodarczo i handlowo obszarze znajomość pojazdów kołowych była bardzo ważna i znacznie ułatwiała transport oraz rozwój.

Wiem, że ten temat nie wiąże się bezpośrednio z mitologią nordycką, ani słowiańską. Chciałem go jednak Wam przedstawić, ponieważ już w szkole bolało mnie, że tak mało uczymy się o historii naszych ziem przed Chrztem Polski, a tak dużo czasu program nauczania poświęca Mezopotamii, Egiptowi, Grecji czy Rzymowi. Więc następny raz, kiedy ktoś wspomni Wam o potędze Starożytnego Rzymu pamiętajcie, że to Bronocice i zamieszkująca tereny Polski Kulturze Pucharów Lejkowatych rozwijała się 3000 lat przed osiedleniem się plemienia Latynów w Italii, z którego wywozi się właśnie Imperium Rzymskie.

Tradycyjnie chciałbym zaprosić do odwiedzania mojego profilu na Facebooku a także podziękować Piotrowi Brachowiczowi, za wspieranie mojej twórczości na Patronite.

---

[1] Kultura Pucharów Lejkowatych, http://www.archeologia-sandomierz.pl/?sekcja=kultura_puchar%C3%B3w_lejkowatych, data odczytu: 30.01.2019

[2] Bronocice (Cudze Chwalicie…), https://www.bzg.pl/node/543, data odczytu: 31.01.2019.

[3] Waza z Bronocic, http://bronocice.dzialoszyce.info/waza.htm, data odczytu: 30.01.2019

[4] OJCZYZNA WOZU: EUROPA CZY BLISKI WSCHÓD, Rafał Małecki, Wiedza i Życie nr 8/1996.

[5] Bronocicka osada, http://www.bronocice.dzialoszyce.info/osada.htm, data odczytu: 30.01.2019