Mieszko I - czyli kto?

Źródło obrazka: https://fakty.interia.pl/raporty/raport-1050-rocznica-chrztu-polski/historia/news-chrzest-polski-966-r-mesco-dux-poloniae-baptizatur,nId,2169248, data odczytu: 07.08.2019.

Mieszko I  - tego pana nie trzeba przedstawiać żadnemu Polakowi. Uczyliśmy się o nim w szkole, jako o pierwszym historycznym władcy Polski. Na co dzień widzimy jego podobiznę na banknotach. Dziś chciałbym skupić się na temacie jego imienia, wokół którego narosło wiele teorii oraz spekulacji i nie jest oczywiste, czy aby na pewno było to imię księcia Polan.. Poniżej przytoczę dziesięć najciekawszych według mnie teorii, skąd imię mogło pochodzić i jak mogło brzmieć ponad tysiąc lat temu:

Mesco – Gall Anonim, autor pierwszej polskiej kroniki spisanej w XII wieku, używał formy Mesco. Kronikarz zapewne starał się stworzyć w łacinie fonetyczny zapis wymowy imienia księcia. Gall wspomniał również, że Mieszko do siódmego roku życia miał być ponoć niewidomym dzieckiem.

Mieszka – druga forma pochodzi od naszego pierwszego kronikarza-Polaka. Wincenty Kadłubek starał się wytłumaczyć, skąd wzięło się imię Mieszko i wywodził imię od słowa Zmieszanie, ponieważ jego ślepota sprawiała rodzicom nie lada kłopot.

·   Mieczysław – inny polski kronikarz, Jan Długosz, twierdził, iż Mieszko to zdrobniała forma od Mieczysław. W późniejszych wiekach historycy obstawiali, że jeżeli imię było zdrobnieniem, bardziej prawdopodobne jest iż pochodził od Miecisława.

·  Mskh – arabski zapis pozbawiony samogłosek, gdyż pochodzi z przekazów Ibrahima Ibn Jakuba. Warto tu wspomnieć, że Ibn Jakub nazywał również Mieszka Królem Północy. Ibn Jakub nawiązywał do biblijnego wnuka Noego, Meszka (Meshekha) od którego po potopie miały wywodzić się ludy północy. Takie działania możemy spotkać i dzisiaj – sam pamiętam, jak podczas lekcji języka angielskiego w podstawówce nauczycielka zwracała się do dzieci w klasie angielskimi odpowiednikami, a kiedy takowe nie istniały, szukała imion zbliżonych (np. Percival do Przemysław). Jak widać, zasada skojarzeń imion w różnych językach nie zanikła i do naszych czasów.

·   Misaco – saski kronikarz Widukin w dziele Rerum gestarum Saxonicarum libri tres (łac. Dzieje Saskie) nazywa księcia polan łacińskim imieniem Misaco/Misaca. Przyjmuje się, że Widukin również wywodził imię Mieszka z Biblii, ale tym razem od Miszacha, gubernatora z Babilonu, z czasów Nabuchodonozora. Kronikarz mógł dostrzec analogię między Mieszkiem i cesarzem rzymskim Ottonem I, a królem Babilonu oraz jego wasalem.  

·      Mьžьka (star.rus. Mieżka) – wariant imienia, który nawiązuje zarówno do podań Galla Anonima jak i do Wincentego Kadłubka. Imię to pochodzi z języka staroruskiego i oznacza osobę niewidomą. Ta forma łączy zarówno fonetyczny zapis z kronik jak i podania o ślepocie młodego Mieszka.

·   Myszko – Stanisław Rospond, polski językoznawca doszukiwał się etymologii imienia księcia w legendzie o królu Popielu. Jego zdaniem imię mogło nawiązywać do myszy, które miały owego władcę zjeść żywcem.

·     Dagome – oprócz imion zbliżonych do formy Mieszko, pojawiają się też inne nazwy księcia polan. Dokument Dagome Iudex był symbolicznym oddaniem Polski pod opiekę papiestwa. Jego nazwę można tłumaczyć jako Sędzia Dagome (zaznaczam, że jest to jedna z wersji tłumaczeń). Jedna z teorii mówi o przyjęciu przez Mieszka innego imienia podczas chrztu.  Idąc o krok dalej, władca miał mieć skandynawskie imię i podobnie jak Ruś została założona przez Ruryka, tak Dagone (Dagome) miał objąć władzę wśród Polan. Istnieje też teoria, iż samo słowo Dagome powstało jako błąd przy przepisywaniu dokumentu (według domysłów tytuł miał brzmieć Ego Mesco Dux – Jam książę Mieszko). Niestety, pierwotna wersja nie zachowała się do naszych czasów, co uniemożliwia potwierdzenie tej hipotezy.

·    Dagobert – polski historyk Hernyk Łowmiański wywodził z kolei imię Dagome z połączenia dwóch innych - Mesca oraz niemieckiego Dagoberta. Wielu władców nosiło dwa imiona, a zbicie go w jedno słowo mogło być próbą stworzenia zwięzłej wersji lub nieopatrznym błędem.

·     Degen – ostatnia przytoczona przeze mnie wersja sugeruje, iż Dagome to przekręcone niemieckie imię Degen, oznaczająca ni mniej ni więcej tylko miecz. Teoria ta łączy się z wywodzeniem imienia Mieszka od Mieczysława czy Miecisława, jednak przyjmuje germański wariant zapisu.

Powyższe teorie nie wyczerpują tematu. Nie będę też wydawał opinii, które uważam za bardziej prawdopodobne, ponieważ moim celem było tylko ich przybliżenie. Zapewne nigdy historycy nie będą mieli ostatecznej pewności, jaka była etymologia imienia Mieszko. Bardzo możliwe jest także, że w przyszłości pojawią się jeszcze nowsze teorie.

Źródło obrazka: https://pl.wikipedia.org/wiki/Mieszko_I, data odczytu: 07.08.2019.